Jak na największe miasto Bałkanów przystało, stolica Grecji jest dobrze skomunikowana z resztą Europy, w tym także z naszym krajem. Z Warszawy linami państwowymi obu państw – Aegean Airlines oraz PLL LOT – dostać się tu można w około 2 godziny 30 minut. Grecki przewoźnik utrzymuje ponadto połączenie z Aten do Krakowa. Z kolei maszyny Ryanaira latają do stolicy Grecji (w większości sezonowo) z Gdańska, Katowic, Krakowa, Łodzi, Modlina, Poznania, Rzeszowa oraz Wrocławia. Natomiast na pokładzie samolotów linii Wizzair do Aten dostać się można z Katowic.
Ze względu na naturalne ograniczenia (usytuowanie stolicy w sąsiedztwie kilku szczytów górskich) nowy port lotniczy, uruchomiony w 2001 roku, zbudowano w odległości 25 km na wschód od miasta. Sprawną komunikację z centrum zapewnia „niebieska” linia metra (M3) – z lotniska można dostać się nią na główny plac Aten – Syntagma. O ile jednak standardowy bilet na przejazd transportem miejskim (metro, autobusy, trolejbusy, tramwaje) kosztuje 1,40 €, to przejazd z lotniska do centrum wiąże się z wydatkiem 10 €. W przypadku weekendowego pobytu w Atenach opłaca się kupić bilet w cenie 22 €, który obejmuje podróż z lotniska i powrót na nie, a także poruszanie się po mieście w ciągu maksymalnie 3 pełnych dni. Metro w Atenach działa w godzinach 05:30–00:30, a w przypadku lotów nocą skorzystać można z całodobowej komunikacji autobusowej (cztery linie kursujące średnio co 30 minut; przejazd w jedną stronę 6 €) łączącej lotnisko m.in. ze wspomnianym placem Syntagma (linia X95) oraz portowym Pireusem (linia X96) – o ile nie zamierzamy zostać w Atenach, lecz obieramy kurs na wyspy greckie.

Początki Aten (gr. Αθήνα) datuje się na XV w. p.n.e., ale do prawdziwej potęgi tutejsze miasto-państwo doszło za rządów Peryklesa w V w. p.n.e. Poza pozycją polityczną i gospodarczą, miasto było także, a może przede wszystkim, centrum kultury (literatury, sztuki), filozofii, nauki, myśli politycznej. Mimo utraty niepodległości w 338 roku p.n.e. (zdobyte przez Filipa Macedońskiego), a potem pod rządami Rzymian, miasto cieszyło się relatywnie dużą swobodą. W okresie antycznym Ateny były też jednym z największych miasta ówczesnego świata – w IV w. p.n.e. liczyły niemal pół miliona mieszkańców, w tym 60 tys. obywateli, podczas gdy większość populacji stanowili niewolnicy. W następnych wiekach znaczenie miasta stopniowo malało, szczególnie w okresie zależności od Imperium Osmańskiego. Dość powiedzieć, że po uzyskaniu niepodległości przez Grecję w 1823 roku stolicą zostało miasto Nauplion, następnie wyspiarska Egina. Sześciotysięczne Ateny, zamieszkałe głównie przez pasterzy, zostały podniesione do rangi stolicy Królestwa Grecji w roku 1836.

Ze względu na bliską odległość od polskiej granicy (około 90 km) z wielu miejsc w kraju do Berlina można dojechać autem w kilka godzin. Jeśli jednak na miejscu nie zamierzamy używać własnego pojazdu, można skorzystać z komunikacji autobusowej, przede wszystkim połączeń oferowanych przez firmę Flixbus (która niedawno przejęła dotychczasowego lidera na naszym rynku – Polskiego Busa). Autobusami niemieckiego przewoźnika do Berlina dostać się można bezpośrednio z Gdańska, Szczecina, Torunia, Warszawy, Łodzi, Poznania oraz miast położonych w południowej części kraju: Rzeszowa, Krakowa, Katowic, Opola i Wrocławia. Warto dodać, że poza przystankiem końcowym w zachodniej części miasta (dworzec Zentraler Omnibusbahnhof – ZOB), większość autobusów z Polski zatrzymuje się także w porcie lotniczym Schönefeld – dawnym lotnisku komunistycznej części Berlina, obecnie obsługującym niemal wyłącznie tanie linie lotnicze, w tym Ryanair i easyJet (obaj przewoźnicy oferują ponad 50 kierunków). A skoro jesteśmy przy komunikacji lotniczej, wypada zauważyć, że ze względu na geograficzną bliskość nader skromnie prezentuje się siatka połączeń lotniczych między Berlinem i polskimi miastami. Samoloty PLL LOT z Warszawy lądują w głównym porcie lotniczym stolicy – Tegel, natomiast z Krakowa można dostać się na wspomniane lotnisko Schönefeld na pokładzie maszyn Ryanaira. Jeszcze inną (choć relatywnie drogą) opcję dojazdu do Berlina stanowią połączenia kolejowe. Z Warszawy do stolicy Niemiec wyruszają codziennie cztery składy (cena biletu w jedną stronę, zależnie od klasy, wynosi 230 lub 357 zł; czas przejazdu: nieco ponad 6 godzin) a także jeden pociąg z Trójmiasta (cena: 229 lub 355 zł; czas przejazdu: 6 godzin 12 minut).

Zdziwiłby się ten (przynajmniej z młodszego pokolenia Czytelników), kto sądzi, że Berlin nie był dla naszych rodaków swego rodzaju Ziemią Obiecaną. Między 1963 a 1987 rokiem (ze wskazaniem na okres stanu wojennego) samoloty LOT-u (szczególnie te obsługujące trasę z Wrocławia do Warszawy) były porywane 16 razy, a kierunek był prawie zawsze ten sam: zachodnioberlińskie lotnisko Tempelhof. Co niektórzy sugerowali wówczas, by nazwę naszego narodowego przewoźnika odczytywać raczej jako Landing on Tempelhof. Swoją drogą dziś, dekadę po zakończeniu działalności tego portu lotniczego, na jego miejscu pozostało imponujące 300 hektarów zieleni, które decyzją władz miasta służyć będą berlińczykom jako tereny rekreacyjne.

Tuż przed agonią PRL-u, gdy obywatele Polski mogli bez wizy udać się wyłącznie na Węgry oraz do Berlina Zachodniego, właśnie ta „lepsza” część dawnej niemieckiej stolicy była magnesem przyciągającym… Kogo? No właśnie, jeszcze nie turystów, nie biznesmenów, ale m.in. osoby, które na ładnych paręnaście lat popsuły wizerunek Polaka nad Szprewą. Główną grupę odwiedzających Berlin Zachodni stanowili jednak przedsiębiorczy ciułacze, którzy w bliskości enklawy wolnego świata upatrywali szansę na poprawę własnego bytu. Niejeden biznes początków polskiego kapitalizmu wyrósł dzięki „zachodniej marce”, na którą zamieniano szmuglowane w setkach kartony polskich papierosów i inne relatywnie łatwe do zdobycia produkty (ze wskazaniem na …biały ser). Zarobione w ten sposób „prawdziwe pieniądze” były w sklepikach prowadzonych przez Turków czy Jugosłowian wymieniane na tanią azjatycką elektronikę, na którą zbyt w Polsce był w tym czasie niemal nieograniczony. Inna sprawa, że wielu Polaków zdecydowało się na stałe osiąść w Berlinie. Oficjalne statystyki wykazują, że w stolicy Republiki Federalnej mieszka obecnie 102 tys. naszych rodaków (tylu mieszkańców liczy Kalisz lub Legnica), nie uwzględniając tych, którzy mają niemiecki paszport. Pod tym względem ustępujemy tylko berlińczykom pochodzenia tureckiego.

Berlin to Niemcy w pigułce, podobnie jak cała federacja stanowi swego rodzaju patchwork wielu państw. Dość powiedzieć, że Drugą Rzeszę, zjednoczoną w 1871 roku pod berłem Prus, utworzono z połączenia 22 niezależnych organizmów państwowych, w tym 4 królestw (Bawaria, Prusy, Saksonia, Wirtembergia), księstw, landgrafatów oraz wolnych miast. Łączył je język, a dzieliło znacznie więcej – odmienne dzieje, odrębne systemy prawne, zróżnicowany poziom gospodarczy i standard życia poddanych, nierzadko też inne wyznanie i powiązana z tym obyczajowość.

Podobnie Berlin to zlepek powstających w ciągu stuleci podstołecznych miasteczek, które na początku XX wieku zostały wchłonięte przez gwałtownie rozwijającą się metropolię (w przededniu II wojny światowej Berlin liczył niemal 4,5 mln mieszkańców). I choć ogromne zniszczenia ostatniej wojny w dużym stopniu przyniosły kres indywidualizmowi poszczególnych części miasta, roztapiając je w wielkim berlińskim kotle, to różnice w charakterze i wyglądzie 12 okręgów, dzielących się na 96 dzielnic, są nadal zauważalne.

Berlin to wielki, liczący ponad 3,7 mln mieszkańców organizm miejski. Bez wątpienia najlepszym sposobem na pokonywanie dużych odległości między poszczególnymi dzielnicami i atrakcjami jest korzystanie z komunikacji miejskiej. A ta – trzeba przyznać – działa bardzo sprawnie i efektywnie. Jedyną niedogodnością może być ciasnota na niektórych stacjach metra i brak klimatyzacji w wagonikach starszego typu – dotyczy to choćby najpopularniejszej wśród turystów linii U2, która działa od 1902 roku. Bilet jednorazowy na wszystkie środki lokomocji w granicach Berlina (strefy AB), czyli na U-Bahn (metro), S-Bahn (szybka kolej miejska), autobusy i tramwaje (te kursują wyłącznie w granicach dawnego Berlina Wschodniego) to wydatek 2,80 €. Bilet całodniowy (ważny do godz. 03:00 dnia następnego) kosztuje 7 €. Zniżki (cena biletów odpowiednio: 1,70 € oraz 4,70 €) obejmują tylko dzieci i młodzież; na niższą cenę nie mogą liczyć (podobnie jak w muzeach) seniorzy. Zakupiony w automacie bilet należy walidować w małych kasownikach zanim jeszcze wsiądzie się do pojazdu.

Jak w każdym europejskim mieście z dużym potencjałem turystycznym, także w Berlinie można korzystać z usług kilku firm oferujących wycieczki typu hop-on, hop-off (z możliwością wsiadania i wysiadania na dowolnym przystanku). Cena jedno- lub dwudniowego biletu na objazd miasta piętrowym autobusem (najczęściej w otwartym dachem) wynosi – zależnie do firmy i wybranej trasy – od kilkunastu € wzwyż. Rozsądną alternatywę dla tych przejazdów stanowią autobusy miejskie linii 100 i 200 (w większości również piętrowe), których trasy prowadzą do głównych atrakcji miasta usytuowanych pomiędzy Alexanderplatz i Ku’dammem (obowiązuje w nich standardowym bilet).

Gdyby spytać o architektoniczne symbole Berlina, większość z nas wskazałaby dwa (i być może tylko te dwa): Wieżę Telewizyjną oraz Bramę Brandenburską. Drugi z nich nie był częścią systemu obronnego, chroniącego dawny Berlin przed zakusami wrogów, ale elementem zbudowanego nieco później – w XVIII wieku – pierścienia (Berliner Zoll- und Akzisemauer) z 18 bramami, w których pobierano cło. W obecnej formie Brama Brandenburska (Brandenburger Tor) wzniesiona została w latach 1788–1791 przez śląskiego architekta Carla Gotharda Langhansa. Berlin Fryderyka II Wielkiego, podobnie jak stanisławowska Warszawa, był wielkim placem budowy, a powstające wówczas reprezentacyjne budowle na długie lata nadały mu charakter miasta klasycystycznego. W ten nurt wpisuje się też architektura Bramy, luźno wzorowana na propylejach ateńskiego Akropolu – wsparta jest na 12 doryckich kolumnach, a jej zwieńczenie stanowi kwadryga powożona przez skrzydlatą boginię zwycięstwa – Wiktorię. Po wojnie, mimo że Brama wielokrotnie służyła nazistom do celów propagandowych, zdecydowano o jej odbudowie. Sławy zabytkowi przydał podział Berlina – w 1961 roku konstrukcja znalazła się po stronie wschodniej tuż przy Murze w smętnie wyglądającej, pozbawionej zabudowy okolicy. Diametralna zmiana nastąpiła krótko po zjednoczeniu Niemiec – plac Paryski (Pariser Platz), na który otwiera się Brama, zabudowano spójnymi stylowo, choć nazbyt ascetycznymi budowlami (m.in. ambasady USA i Francji, Akademia Sztuk Pięknych, oddział Commerzbanku). Do przedwojennego projektu nawiązuje tylko gmach najsłynniejszego hotelu w mieście – Adlon Kempinski. Mijając plac jesteśmy już na szerokiej Unter den Linden (Pod Lipami), głównej ulicy miasta. Jej nazwa jest nieprzypadkowa – już w XVII wieku trakt z centrum miasta w kierunku zachodnim ocieniały dorodne drzewa lipowe.

Skoro jesteśmy przy najważniejszej ulicy Berlina, warto wspomnieć o posesji pod numerem 70–72. Do 2000 roku mieściła się tam Ambasada RP (wcześniej ambasada w NRD), ale ze względu na zły stan techniczny budynku podjęto decyzję o przeniesieniu polskiego przedstawicielstwa do tymczasowej siedziby na zachodnim krańcu miasta (Lassenstraße 19–21). Wysłużony gmach przestał istnieć, przedstawiono wizualizacje nowej siedziby ambasady i …póki co na tym koniec. Pusty plac, rażący nie mniej niż ubytek w garniturze zdrowych zębów, odgradza od świata zewnętrznego płot z informacjami na temat historii naszego kraju. Szkoda, tym bardziej, że wkrótce półtorakilometrowy odcinek Unter den Linden – od Bramy Brandenburskiej do Wyspy Muzeów – zostanie przekształcony w deptak.

Nazwa wspomnianej Wyspy Muzeów (zespół wpisany na Listę Światowego Dziedzictwa UNESCO) tłumaczy wszystko. Przed niemal dwoma stuleciami zadecydowano, by w tej części miasta – w sąsiedztwie rezydencji królów Prus – stworzyć swego rodzaju skarbiec dzieł sztuki. Z berlińskimi muzeami jest jednak pewien kłopot: to nie Paryż, gdzie każdy idzie do Luwru czy Musée d’Orsay lub Madryt – tam swoje kroki wypada skierować do Prado. Stolica Niemiec nie ma jednej najważniejszej placówki muzealnej, która byłaby dla każdego obieżyświata atrakcją z kategorii must see. Na samej Wyspie Muzeów, a dokładniej jej północnym krańcu, działa kilka godnych uwagi placówek, w dodatku brak między nimi wyraźnego podziału na kategorie prezentowanych kolekcji. Najczęściej odwiedzane Muzeum Pergamońskie posiada w zbiorach zabytki sztuki i architektury antycznej, bliskowschodniej i islamskiej, w tym rekonstrukcję imponującego Wielkiego Ołtarza Zeusa w Pergamonie, babilońską Bramę Isztar i bramę targową z Miletu. Niestety, ze względu na remont, który ma trwać aż do 2023 roku, część zabytków (w tym ten najsłynniejszy) nie jest eksponowana. Muzeum im. Bodego przybliża sztukę Bizancjum i eksponuje obiekty europejskiej rzeźby. Słynną Nefretete – popiersie żony faraona Echnatona podziwiać można w Nowym Muzeum. W Starej Galerii Narodowej największe zainteresowanie wzbudza kolekcja francuskich impresjonistów, a Stare Muzeum przyciąga głównie miłośników archeologii. Bilety do każdego z muzeów kosztują 12 €, natomiast jeśli znajdziemy czas, lepiej skorzystać z łączonego biletu do wszystkich placówek na Wyspie Muzeów – jego koszt wynosi już tylko 18 €.

Także na Wyspie Muzeów wznosi się imponująca świątynia luterańska, znana powszechnie pod nazwą Berliner Dom. Wbrew nazwie nie jest to katedra – tę funkcję pełnią wspólnie dwie inne świątynie. Pierwszy kościół stał w tym miejscu już w wieku XV, ale pomimo późniejszej rozbudowy uznano, że nie jest dość reprezentacyjny jak na potrzeby cesarstwa. Na osobiste polecenie Wilhelma II pochodzący z Pszczyny Julius Raschdorff wzniósł więc – w latach 1895–1904 – imponujący gmach odwołujący się do tradycji architektonicznej włoskiego renesansu. Świątynię (wstęp: 7 €) nakrywa ogromna kopuła, a całość założenie dopełniają cztery wieże w narożach. W krypcie „katedry” złożono ciała 94 członków panującej w Prusach dynastii Hohenzollernów. Dodatkowo na bębnie kopuły zainstalowano tarasy widokowe, z których podziwiać można centrum Berlina.

Atrakcją, z której korzysta wielu turystów są rejsy po Szprewie, Haweli oraz berlińskich kanałach. W letnie dni na akwenach Berlina pływa nawet 100 różnej wielkości statków turystycznych. Za liczbą jednostek i firm z tej branży idzie mnogość oferty: od godzinnej przejażdżki (cena od 12 €), rejsu ze słodkim poczęstunkiem lub kilkudaniowym obiadem po przejażdżki nocą i prywatne rejsy. Warto wspomnieć, że Niemcy to państwo o najlepiej rozwiniętej żegludze śródlądowej w Europie i z nabrzeży w okolicy Berliner Dom (gdzie rozpoczyna się wiele rejsów) dopłynąć można, bez konieczności przesiadki, m.in. nad Bałtyk oraz Morze Północne. Rejs po Szprewie to znakomita okazja, by z innej perspektywy przyjrzeć się m.in. berlińskiej architekturze XXI wieku. Nad brzegami rzeki – od Wyspy Muzeów po oddany do użytku w 2006 roku Główny Dworzec Kolejowy – ulokowano wiele postmodernistycznych gmachów administracji rządowej. Jest tu m.in. urząd Kanclerza Federalnego – wzniesiony ze stali i szkła efektowny kompleks o powierzchni ośmiokrotnie większej niż Biały Dom. Co ciekawe, Angela Merkel nie korzysta z prywatnych apartamentów dostępnych dla kanclerza, lecz wynajmuje mieszkanie w jednej z uliczek w pobliżu Berliner Dom.

Nad Szprewą (a zarazem niemal na tyłach Bramy Brandenburskiej) znajduje się również siedziba parlamentu Republiki Federalnej, czyli Reichstagu. Potężny neorenesansowy gmach z końca XIX wieku został odbudowany po zniszczeniach wojennych, a w ostatnich latach zyskał piękną szklaną kopułę zaprojektowaną przez Normana Fostera. Dziełu brytyjskiego architekta przyjrzeć się można z bliska – przez dużą część dni w roku dla publiczności dostępna jest (w godzinach 08:00–24:00) kopuła oraz tarasy widokowe na dachu parlamentu. Wstęp jest bezpłatny, ale niezbędna jest wcześniejsza rejestracja online.

Berlin XXI wieku to także okolice Placu Poczdamskiego. Jeden z najważniejszych punktów na mapie przedwojennego Berlina zdaje się coraz bardziej odzyskiwać swoją dawną pozycję. W wyniku działań wojennych zabudowa Potsdamer Platz praktycznie przestała istnieć, dodatkowo wytyczona na placu granica sektorów amerykańskiego, brytyjskiego i radzieckiego sprawiła, że stał się on (aż do zjednoczenia Niemiec) martwą strefą. Wzniesione na placu w ostatnich latach biurowce nie robią wrażenia pod względem wysokości (są znacznie niższe niż wiele warszawskich drapaczy chmur), a raczej pięknych, pełnych harmonii i lekkości form. Duża w tym zasługa czołowych światowych architektów, którym powierzono poszczególne projekty, takich jak Włoch Renzo Piano czy Amerykanin Helmut Jahn. Warto dodać, że w pobliżu placu znajdują się biura, sale kinowe i konferencyjne centrum Festiwalu Berlińskiego – jednej z najbardziej prestiżowych imprez świata filmu na świecie.

Legenda głosi, że Tbilisi (gruz. თბილისი) zostało założone przez żyjącego w V wieku Wachtanga Gorgasalego, króla gruzińskiego państewka Kartlia. Sokół królewski miał podczas polowania schwytać bażanta, ale obydwa ptaki po chwili zniknęły z pola widzenia władcy. Wkrótce zostały znalezione martwe – w sadzawce z niemal wrzącą wodą. Władca uznał, że okolica ta, obfitująca w gorące źródła, otoczona lasami i żyznymi polami może stać się nową siedzibą królewską. Jednak badania archeologiczne nie potwierdzają, by było to zgodne z faktami, ponieważ miasto istniało w tym miejscu już kilkaset lat wcześniej. Ślad legendy znajdujemy natomiast w nazwie stolicy – gruzińskie Tbilisi można bowiem przetłumaczyć jako „Cieplice”.

Ze względu na naturalne ograniczenia w postaci wzgórz otaczających stare miasto, Tbilisi (1,2 mln mieszkańców) zdaje się opadać łagodnymi tarasami w kierunku nurtu rzeki Mtkwari, znanej także pod rosyjską nazwą Kura. Wysoko ponad zabytkowym centrum wznoszą się pozostałości twierdzy Narikala. Forteca stała w tym miejscu już w IV wieku, ale następne stulecia przynosiły jej upadek, dotkliwe zniszczenia (m.in. najazdy Persów, Arabów, Mongołów) i następujące po nich odbudowy. Kompleksu nie oszczędzała także natura – w 1827 roku Narikala doznała poważnych zniszczeń w wyniku trzęsienia ziemi. Większość z obecnie istniejących fortyfikacji datowanych jest na XVI i XVII wiek. Starszym zabytkiem jest XIII-wieczna cerkiew św. Mikołaja, odbudowana w ostatnich latach po pożarze i ozdobiona malowidłami o tematyce biblijnej oraz nawiązującej do historii kraju. Ustawiona na wzgórzu gigantyczna (20 m wysokości) postać kobiety dzierżącej w jednej dłoni miecz (by odstraszać wrogów), a w drugiej czarę wina (by częstować przyjaciół), to pomnik Matki Gruzji, wzniesiony, by upamiętnić 1500-lecie gruzińskiej państwowości. Warto wspomnieć, że na tyłach wzgórza rozciąga się Narodowy Ogród Botaniczny Gruzji – niezwykle malowniczy kompleks (ponad 160 hektarów) obejmujący m.in. głębokie jary, a nawet wodospady.

Na szczyt wzgórza prowadzi szlak pieszy, ale w parę minut do twierdzy można dostać się nowoczesnymi wagonikami kolejki gondolowej, której stacja znajduje po przeciwnej stronie rzeki – przy pl. Europy (obowiązują standardowe bilety komunikacji miejskiej, takie jak w metrze – przejazd w cenie 1 lari (GEL), czyli około 1,60 zł). Poza ułatwieniem w dotarciu na szczyt wzgórza przejazd kolejką umożliwia podziwianie topografii zabytkowego centrum z wysokości kilkudziesięciu metrów.

Atrakcją znajdującą się u podnóża twierdzy (przy staromiejskiej uliczce Abano) są tzw. łaźnie siarkowe, w których wykorzystuje się naturalne źródła pełne uzdrawiających minerałów. Obiekty te łatwo rozpoznać po przykrywających je spłaszczonych kopułach zdobionych płytkami ceramicznymi. Powiada się, że niegdyś przed przekroczeniem granic miasta z łaźni musieli korzystać wszyscy kupcy, a wśród tych, którzy z własnej woli zażywali w nich kąpieli, byli m.in. A. Puszkin oraz A. Dumas. Z istniejących w przeszłości 64 łaźni do dziś zachowało się tylko 5, z których najbardziej polecane są łaźnia Królewska oraz łaźnia Orbeliani zachwycająca bogactwem orientalnych zdobień elewacji, utrzymanych w kolorystyce turkusu. Cena za skorzystanie z łaźni wraz z masażem wynosi, zależnie od wybranej opcji (np. łaźnia prywatna czy publiczna), od kilkunastu do 100 lari.

Skalisty klif na przeciwnym brzegu Mtkwari wieńczy urokliwa, kamienna cerkiew Metechi, zbudowana w latach 1270–1289 w miejscu zniszczonego przez Mongołów pałacu królewskiego. Warto w tym miejscu wspomnieć o wielkim przywiązaniu Gruzinów, także młodych, do kościoła oraz powszechnym okazywaniu czci obiektom kultu. Udział w przepełnionym mistycyzmem nabożeństwie kościoła gruzińskiego to także unikalna okazja, by poznać specyfikę tej denominacji wschodniego chrześcijaństwa. Konny pomnik ustawiony obok kościoła Metechi upamiętnia króla Wachtanga Gorgasalego, który przeniósł stolicę do Tbilisi w V wieku.

Serdika to nazwa osady trackiego plemienia Serdi. Istniała już w VI wieku p.n.e., choć wielokrotnie była niszczona – m.in. w 339 roku p.n.e. przez Filipa Macedońskiego (ojca Aleksandra Wielkiego) oraz w 447 roku przez Hunów pod wodzą Attili. Do dużego znaczenia miejscowość doszła pod rządami Rzymian (od 45 roku n.e.) – jako stolicy prowincji Wewnętrzna Dacja: miastu przyznano szeroką autonomię, prawo bicia własnej monety i pobierania podatków. Przyjmuje się, że w Serdice na świat przyszło dwóch rzymskich cesarzy – Aurelian (w 214 roku) oraz Galeriusz (w 293 roku), a Konstantyn I Wielki zwykł nazywać miasto „swoim Rzymem”.

W średniowieczu utworzone przez Słowian Carstwo Bułgarii było potęgą zajmującą obszar kilka razy większy niż obecnie i rywalizującą z Bizancjum, a miasto, którego nazwę zmieniono na Sredec, należało do czołowych ośrodków handlu i rzemiosła (przede wszystkim złotnictwa); było ponadto uzdrowiskiem (liczne źródła wód mineralnych). W 1382 roku zostało zajęte przez Turków i ustanowione stolicą regionu Rumelia. W kolejnych wiekach, w oczach przybyszów z Zachodu, Sofia była typowym tureckim miastem z dominującymi w panoramie minaretami, domkami krytymi brązową dachówką oraz ulicami tonącymi w błocie (z tego powodu nieco złośliwie cudzoziemscy kupcy zwali miasto „bułgarską Wenecją”).

Nowy etap w historii miasta rozpoczął się wraz z zakończeniem wojny rosyjsko-tureckiej (1877–1878). Stolicą wyzwolonej przez Rosjan Bułgarii (obejmującej także dzisiejszą Macedonię, północ Grecji i skrawek Albanii) nie zostało największe miasto kraju (Płowdiw) ani historyczna stolica (Wielkie Tyrnowo), ale zaledwie 12-tysięczna Sofia.

Zamieszkała obecnie przez około 1,3 mln mieszkańców Sofia (bułg. София) wita gości wianuszkiem osiedli-sypialni z wielkiej płyty, zbudowanych jeszcze w epoce komunizmu. Natomiast śródmieście odzwierciedla złożoną historię miasta – powstało w okresie wzmożonego boomu budowlanego po ustanowieniu Sofii stolicą niepodległej Bułgarii. Co charakterystyczne, wśród zabudowy z końca XIX oraz XX wieku odnaleźć można dość liczne przykłady starszych obiektów, sięgających nawet epoki rzymskiej.

Najbardziej imponującą budowlą sakralną stolicy jest prawosławna katedra Aleksandra Newskiego, zaprojektowana w stylu neobizantyjskim przez cenionego rosyjskiego architekta Aleksandra Pomarancewa. Jej budowa możliwa była dopiero po opuszczeniu miasta przez Turków – potężny gmach (może w nim zmieścić się do 7000 wiernych) powstał pomiędzy 1904 i 1912 rokiem. Budowlę wieńczy kilka kopuł, z których największa, z wypisanym na obwodzie tekstem Modlitwy Pańskiej, jest kryta szczerym złotem. Wnętrze katedry, którego mrok rozprasza światło świeczek zapalanych przez wiernych, zapewnia świetne warunki do kontemplacji, jak i odpoczynku od zgiełku metropolii.

Położony w pobliżu katedry niezbyt wielki, pobielany gmach (1884–1928), nad którym powiewa flaga Bułgarii, to siedziba parlamentu Republiki (Народно събрание). Naprzeciw wejścia głównego uwagę zwraca efektowny pomnik konny Cara Wyzwoliciela, przedstawiający cesarza Aleksandra II. To jeden z wielu wyrazów wdzięczności wobec Rosjan za pokonanie okupantów tureckich, które otworzyło Bułgarom drogę do odzyskania niepodległości.

Nazwa stolicy Bośni i Hercegowiny pochodzi od tureckich słów saray ovası, oznaczających 'pole wokół pałacu’, ale przed przybyciem Ottomanów w granicach współczesnego miasta istniała osada iliryjska, następnie rzymskie Aquae Sulphurae, jeszcze później wioska Gotów, zasiedlona w VII w. przez Słowian. O znanym nam dziś Sarajewie można mówić od połowy XV w., kiedy to Turcy, umacniając swoje zdobycze na Bałkanach, utworzyli prowincję o nazwie Bośnia.

Jeśli do Sarajewa chcemy dostać się drogą lotniczą, konieczna jest przesiadka w którymś z europejskich portów (np. Wiedeń, Monachium, Belgrad, Lublana). Jeżeli jednak zdecydujemy się na drogę lądową (około 1000 km od południowych granic Polski), większość trasy możemy pokonać relatywnie szybko, korzystając z sieci autostrad (Słowacja, Węgry) oraz dróg ekspresowych (Serbia). Bez względu na to, czy w Belgradzie obierzemy drogę na Šabac, czy na Valjevo, pokonując ostatni, niespełna 300-kilometrowy odcinek będziemy mieli okazję podziwiać urzekające krajobrazy Gór Dynarskich.

Także dojeżdżając do Sarajewa nie sposób nie zachwycać się otaczającymi stolicę malowniczymi wzgórzami. Dziś podkreślają one urodę miasta, ale przed ćwierćwieczem były przekleństwem dla ludności bośniackiej stolicy. Na nich bowiem rozlokowały się niemal 20-tysięczne serbskie siły, prowadzące regularny ostrzał widocznego jak na dłoni miasta. Ocenia się, że w wyniku trwającego prawie cztery lata oblężenia życie straciło około 14 tys. osób, nie tylko trafionych pojedynczą kulą serbskiego snajpera (mieszkańcy miasta, odcięci od wody, zaopatrzenia lub poszukujący gałęzi na opał stawali się łatwym celem), ale i masakrowanych przy użyciu broni moździerzowej – w nagłośnionym przez światowe media ostrzale targowiska Markale w 1994 roku śmierć poniosło 68 osób. O ponurych momentach najnowszej historii miasta przypominają niewielkie, w większości muzułmańskie cmentarzyki, rozlokowane na łagodnych pagórkach, także w ścisłym centrum stolicy.

Wojna w Bośni zakończyła się ponad dwie dekady temu, ale nie sposób oprzeć się wrażeniu, że rany nie zabliźniły się do dziś – nie tylko w tkance miasta (nie brakuje obiektów, które wciąż czekają na remont czy wręcz odbudowę), ale przede wszystkim w życiu wielu mieszkańców. Mimo dramatycznej historii sprzed ćwierćwiecza współczesne Sarajewo (350 tys. mieszkańców) uznawane jest za miasto bezpieczne dla turystów, w tym także samotnie podróżujących kobiet. Jeśli więc spragnieni jesteśmy odrobiny bliskowschodniego klimatu, stolica Bośni i Hercegowiny wydaje się być obecnie rozsądną alternatywą dla wizyty w Stambule, Marrakeszu czy Kairze.

Naturalną oś Sarajewa stanowi rzeka Miljacka znacząca swym nurtem najniżej położone rejony stolicy. Jako że akwen ten nie jest zbyt szeroki, północną część miasta z południową zszywa około 30 mostów i mostków, z których część dostępna jest tylko dla pieszych. Bodaj najsłynniejszy z nich to Latinska ćuprija, czyli Most Łaciński z końca XVIII w. Swą ponurą sławę kamienna przeprawa zawdzięcza wspomnianemu zabójstwu arcyksięcia Franciszka Ferdynanda i jego małżonki – księżnej Zofii, dokonanemu w tym miejscu przez serbskiego radykała Gavrilo Principa. Wydarzenie to, do którego doszło 28 czerwca 1914 roku, stało się bezpośrednią przyczyną wybuchu I wojny światowej. Mniej dramatyczną, a przy tym dłuższą historię mają mosty Šeher-Ćehajina z 1585 roku oraz Rimski Most, który wzniesiono około 1530 roku z wykorzystaniem budulca z ruin antycznego Aquae Sulphurae.

Ząb – ta naturalna bariera oddzielająca nas od zewnętrznego świata, gotowa zmiażdżyć każdego intruza chcącego zakłócić nasz wewnętrzny dobrostan, jest od zawsze obecny w kulturze masowej. Nie inaczej jest w muzyce pop, choć mniej tam o samych zębach, a więcej o tych, którzy o nasze uzębienie starają się dbać – lekarzach dentystach. Niestety, stereotypy trzymają się mocno – pochylający się nad stanem zdrowia jamy ustnej specjalista to zdaniem tekściarzy od Zachodniego Wybrzeża po równiny Mazowsza najczęściej żądny krwi i zysku, owładnięty pragnieniem zadawania bólu degenerat. Na szczęście są i przypadki, gdy stomatolog budzi sympatię, nawet jeśli nieco zbłądzi. Zdarzają się nawet utwory, które należałoby przypisać do kategorii profilaktyki stomatologicznej.

Bruksela to relatywnie niewielka aglomeracja (1,1 mln mieszk.), a jej eksplorowanie można w zasadzie ograniczyć do tzw. Małego Ringu w obrębie średniowiecznych murów obronnych. Swoją drogą poza Ring, w pewne rejony takich dzielnic, jak Saint-Josse, Schaerbeek czy Anderlecht, lepiej w ogóle się nie zapuszczać, zwłaszcza po zmroku.

Sercem miasta od siedmiu wieków pozostaje Grand-Place, pięciokąt zabudowany gmachami, które do dziś zaświadczają o ekonomicznej potędze miasta. Co ciekawe, wiele z nich to nie siedziby rodów arystokratycznych, ale potężnych niegdyś cechów rzemieślników. Bogato zdobione fasady budowli ze złoconymi ornamentami tworzą spójną zabudowę placu, a nad całym kompleksem góruje 96-metrowa wieża ratusza (fr. Hôtel de Ville). Późnogotycka (1402–1420) budowla o koronkowej dekoracji rzeźbiarskiej zdaje się przeczyć naszym wyobrażaniom o surowości średniowiecza. Ratusz to jedna z nielicznych budowli, które przetrwały oblężenie wojsk Ludwika XIV w 1695 r. – prawie cała zabudowa rynku wraz z dużą częścią tkanki miasta legła wówczas w gruzach. Zainteresowanym dziejami miasta można polecić wizytę w Muzeum Historii Brukseli (Maison du Roi, naprzeciw ratusza; wstęp 2–4 €). Warto wspomnieć, że co roku, przez kilka letnich dni, płytę placu ożywia misterna kompozycja z żywych kwiatów – w 2014 roku był to gigantyczny (77 × 24 m) turecki dywan, ułożony z prawie miliona begonii. W pobliżu Grand-Place warto przespacerować się Galeriami św. Huberta. Pochodzące z połowy XIX w. kryte pasaże handlowe straciły nieco z dawnego blasku, ale wciąż kuszą eleganckimi witrynami sklepów i – w nie mniejszym stopniu – piękną architekturą, wzorowaną na włoskim renesansie.

Spacerując tą częścią starówki najlepiej odłożyć przewodnik i podążać za tłumem. W ten sposób trafimy na kameralne, żywcem wyjęte z prowincjonalnego miasteczka placyki ocienione kasztanowcami, ze skupiającymi uwagę tłumu grajkami czy kuglarzami. Na staromiejskich uliczkach, którymi trudno się przecisnąć ze względu na mnogość ogródków restauracyjnych, dojdziemy do wniosku, że podstawowym zajęciem Belgów jest jedzenie, a ulubionym daniem podawane jako przystawka małże (porcja od 10 €)… Nie należy przy tym zapominać, że Belgia dała światu kilkaset gatunków piwa (do najbardziej cenionych należą Westvleteren, Struise Pannepot i Rochefort) oraz brukselkę, uprawianą tu od XIII w. Z tutejszą kuchnią utożsamiana jest cykoria (nigdzie indziej nie jest spożywana tak powszechnie), stąd pochodzą gofry (nieco rozczarowujące, ze względu na ciężkie ciasto) oraz frytki, grubo cięte i najczęściej podawane z sosem majonezowym. Tu także – nieco ponad 100 lat temu – stworzono pierwsze praliny, a liczne salony brukselskich chocolatierów, oferujące najbardziej wyszukane i luksusowe wyroby, przyciągają uwagę bardziej niż jakiekolwiek inne sklepy.

Cenną gotycką budowlą jest wzniesiona na wzgórzu Treurenberg (wschodnia część starówki) katedra św. Michała i św. Guduli (XIII-XVI w.) – pełna harmonii i elegancji budowla wyraźnie nawiązująca do architektury francuskich katedr tej epoki. W świątyni znajdują się nagrobki książąt Brabancji, a i współcześnie odbywają się tu królewskie śluby i pogrzeby. Blisko stąd też do oficjalnej siedziby belgijskich monarchów – majestatycznej budowli w stylu neoklasycyzmu (pałac królewski w okresie letnim można bezpłatnie zwiedzać). Warto dodać, że w kraju od lat zagrożonym rozpadem, ciesząca się ogromną sympatią poddanych (85% poparcie) para królewska Filip i Matylda (córka hrabianki Anny Komorowskiej), zdaje się być najważniejszym ogniwem łączącym niderlandzkojęzyczną Flandrię i frankofońską Walonię.

W pobliżu – ja mawiają Belgowie – dzielnicy królewskiej (quartier royal) warto odwiedzić Belgijskie Muzeum Sztuk Pięknych, zwłaszcza Galerię Dawnych Mistrzów ze znakomitą kolekcją prac m.in. Rubensa, Rembrandta, van Dycka, Memlinga, Boscha i Bruegela (wstęp 2–8 €). Ci zaś, którzy preferują sztukę mniej akademicką, powinni udać się do Muzeum René Magritte’a (2–8 €), znakomitego belgijskiego surrealisty.

Położona na narożniku dwóch uliczek w pobliżu Grand-Place figurka siusiającego chłopca – Manneken Pis – jest dowodem na to, jak „z niczego” tworzy się słynną atrakcję turystyczną. Niepozorna (61 cm) brązowa figurka z 1619 r. upamiętnia nieznanego z imienia malca, który na swój sposób „przywitał” oblegających Brukselę najeźdźców. Dziś niemal każda delegacja zagraniczna odwiedzająca Brukselę przywozi malcowi stroje W ostatnich latach w mieście wzniesiono także pomniki …Siusiającej Dziewczynki i Siusiającego Psa.

Znanym obiektem jest położone w północnej części miasta Atomium – 

Jeżeli zamierzamy spędzić w Brukseli kilka dni, warto wybrać się poza stolicę. Zależnie od preferencji, na cel całodniowej wycieczki można wybrać jedno z miast-pereł architektury średniowiecznej (Brugia, Gandawa, Antwerpia) lub nadmorską Ostendę. Podróżując w kilka osób, najkorzystniej jest kupić w automacie na dworcu kolejowym kartę Rail Pass za 76 €, uprawniającą do 10 przejazdów na dowolnej trasie w granicach Belgii.

Przydatne adresy:

www.wizzair.pl, www.ryanair.com (lot),

www.charleroi-airport.com (shuttle bus z Charleroi)

www.trivago.pl, www.booking.com (nocleg)

O 380-tysięcznej Bolonii powiada się, że to miasto dachówek tak czerwonych, jak (lewicowe) poglądy jego mieszkańców, ale dominujące w historycznej części miasta barwy to głęboki oranż i złocisty ugier. W promieniach często operującego nad miastem słońca utrzymane w tej kolorystyce gmachy zdają się być niemal elementem natury, nie zaś dziełem rąk ludzkich. Znakiem rozpoznawczym architektury Bolonii są też wszechobecne podcienie, które równie skutecznie chronią przed deszczem, jak i skwarem. Co więcej, kryte przejścia powstają nawet w nowoczesnych apartamentowcach budowanych na przedmieściach.

Podobnie jak wiele innych citti w środkowej Italii, średniowieczna Bolonia była miastem „drapaczy chmur” wznoszonych przez rody arystokratyczne i klany zamożnych kupców. W wiekach średnich takich konstrukcji były niemal dwie setki, lecz do naszych czasów przetrwało zaledwie kilkanaście. Co ciekawe, w dolnych kondygnacjach niektórych z nich dziś są …mieszkania. Najwyższa z zachowanych wież, niegdyś własność arystokratycznego rodu Asinellich (1109–1119), pnie się na imponującą wysokość 97 m (wejście na szczyt z możliwością odpoczynku na kolejnych poziomach – 3 €; w cenie najpiękniejsza panorama miasta i otaczających je łagodnych wzgórz). Stojąca obok Torre dei Garisenda jest o połowę niższa, ale niepokojąco przechylona – o ponad 3 m od pionu. Pomiędzy dwoma wertykalnymi symbolami miasta, znanymi jak Due Torre (Dwie Wieże), łatwo przeoczyć barokowy pomnik pierwszego biskupa i patrona miasta – św. Petroniusza (zmarł w 450 r.).

Jak niemal każde włoskie miasto, Bolonia to galeria bezcennych zabytków malarstwa, rzeźby i rzemiosła, które podziwiać można w niezliczonych świątyniach, często skrytych za niepozornymi elewacjami. Ogromna katedra San Pietro istnieje od ponad 800 lat, ale obecną formę zyskała w epoce baroku. Bardziej rozpoznawalna jest bazylika San Petronio (przy głównym placu miejskim – Piazza Maggiore), nieukończona późnogotycka świątynia z posępną fasadą, szósta według wielkości w Europie. Kilka lat temu włoskie służby specjalne udaremniły zamach terrorystyczny, którego celem miała być bazylika. Al-Kaida planowała zrównać wiekową budowlę z ziemią ze względu na …XV-wieczny fresk, na którym – w dziewiątym kręgu piekieł – sportretowano proroka Mahometa. Za najbardziej oryginalną budowlę sakralną miasta uznać należy jednak zespół San Stefano, na który, zgodnie z potoczną nazwą – Sette Chiese, składa się kompleks siedmiu kościołów (z V-XIII w.). Świątynie te, usytuowane na różnych poziomach, oferują zwiedzającym prawdziwie dziecięcą przygodę, podczas której odkrywać można kolejne pogrążone w mroku korytarze, ocienione arkadami dziedzińce z pełnymi ekspresji gotyckimi freskami czy oświetlone dyskretnym światłem świec kaplice z liczącymi półtora tysiąca lat płaskorzeźbami gryfów.

Jeśli znajdziemy czas na odwiedzenie bolońskich muzeów, na największą uwagę zasługują dwie placówki. Pinacoteca Nazionale (wstęp 4 €) w gmachu dawnego nowicjatu jezuitów to galeria mistrzów malarstwa, jakiej nie powstydziłoby się żadne europejskie muzeum sztuki (m.in. prace Giotta, Rafaela, Tycjana, Tintoretta, Carracciego, El Greco). Z kolei Muzeum Archeologiczne (w XV-wiecznym Palazzo Galvani znanym jako Szpital Śmierci; wstęp 5 €) eksponuje znakomitą kolekcję rzeźb etruskich i rzymskich oraz zaskakująco bogate zbiory egipskich sarkofagów.

Atrakcją – dla wielu nie mniejszą niż dziedzictwo minionych wieków – są bolońskie sklepy: butiki najsłynniejszych włoskich projektantów mody (np. ekskluzywne centrum handlowe Galeria Cavour parę kroków od bazyliki San Petronio), składy mebli i bibelotów w rustykalnym stylu toskańskim, czy rodzinne sklepiki z tradycyjnymi produktami lokalnej kuchni: dojrzewającymi szynkami, słojami marynowanych oliwek, szerokim wyborem przypraw na wagę i najlepszymi winami z regionu Emilia-Romania.

Za esencją włoskiego dolce vita uznać można letnie wieczory na gwarnym Piazza Maggiore. Wystarczy zająć miejsce na kamiennej ławce lub zamówić danie w którejś z okolicznych osterii i cieszyć się chwilą… podziwiać pary zatopione w zmysłowym tangu tańczonym do muzyki z wysłużonego magnetofonu, obserwować żonglera, który zabiega o uwagę gapiów u stóp fontanny Neptuna, wsłuchać się w afirmujące życie neapolitańskie canzoni wyśpiewywane przez młodocianego muzyka, czy śledzić jak refleksy zachodzącego słońca nadają wiekowym gmachom nowe, zaskakujące formy.

Atutem Bolonii jest położenie przy magistrali kolei dużych prędkości (do 300 km/h), tym bardziej że kupiony online z wyprzedzeniem bilet (obejmujący miejscówkę) może kosztować zaledwie 11 €. W ten sposób można zrobić sobie całodniową wycieczkę składem Pendolino do Florencji (35 min), Mediolanu (65 min), Wenecji (85 min), a nawet Rzymu (przy odległości niemal 400 km podróż trwa nieco ponad 2 godziny). Nie jest to zły pomysł, tym bardziej że koleje to XIX-wieczny wynalazek i stacje w każdym z wymienionych miast są położone w ścisłym centrum, a nawet – jak we Florencji i Wenecji – na starym mieście.

Przydatne adresy:

www.ryanair.com (przelot)

www.trivago.pl, www.booking.com (nocleg)

www.bolognawelcome.com/en/ (przewodnik)

www.trenitalia.it (kolej)

Najbardziej imponującym gmachem Belfastu jest City Hall (1888–1906) – wzniesiona z dbałością o każdy detal neobarokowa budowla o szlachetnych proporcjach, z wieżami w narożach i 53-metrową kopułą. Zbudowany, by upamiętnić nadanie Belfastowi statusu city, gmach jest kilka razy w roku – na szczególne okazje – iluminowany. Dzieje się tak m.in. 11 listopada, z okazji polskiego Dnia Niepodległości, gdy City Hall tonie w biało-czerwonej poświacie. Monstrualnych rozmiarów budowla stoi w otoczeniu kilkunastu pomników osób szczególnie zasłużonych dla miasta, z monumentem królowej Wiktorii na czele. Z kolei małżonka monarchini upamiętnia wzniesiona z datków publicznych neogotycka Albert Memorial Clock (1865–1869). Efektowna 34-metrowa wieża byłaby świetnym punktem obserwacyjnym, gdyby nie fakt, że postawiona na zrekultywowanym terenie w sąsiedztwie portu, wkrótce nieznacznie się przechyliła.

Na pobliskich terenach portowych nie buduje się już statków, nie znaczy to jednak, że kwitnący niegdyś przemysł stoczniowy to historia. Obecnie powstają tu platformy wiertnicze, które instalowane są następnie na terenach roponośnych u wybrzeży Szkocji i Anglii, walnie przyczyniając się do utrzymania dobrobytu mieszkańców Zjednoczonego Królestwa.

Tragiczna historia dziewiczego rejsu Titanica od chwili katastrofy na Atlantyku jest częścią światowej popkultury, nie wszyscy jednak wiedzą, że jednostka została zbudowana (w latach 1908–1911) w Belfaście. Dziś pamięć o najsłynniejszym w dziejach liniowcu podtrzymuje Titanic Belfast – naszpikowane multimediami muzeum (wstęp 15,50 £), które daje odwiedzającym całkiem wiarygodną iluzję przebywania na rzekomo niezatapialnym monstrum. Na uwagę zasługuje także bryła muzeum – nowatorski gmach z czterema narożnikami imitującymi rufy statku stał się architektonicznym symbolem Belfastu XXI wieku.

Urokliwym zakątkiem miasta jest Cathedral Quarter ze wzniesioną w stylu neoromańskim anglikańską katedrą św. Anny (1899–1904) oraz licznymi kafejkami i galeriami sztuki. Z kolei w Queen’s Quarter (w południowej części śródmieścia) warto odwiedzić Muzeum Ulsteru ze zbiorami z zakresu historii, archeologii, etnografii, przyrody oraz skarbami wydobytymi z okrętów Wielkiej Armady (wolny wstęp), zachwycający ogród botaniczny z palmiarnią (1828) oraz pełen dostojeństwa neogotycki kompleks Queen’s University Belfast (1849).

Zapewne ze względu na dramatyczne wydarzenia ostatnich dekad (określanych w historiografii jako The Trouble) oficjalny Belfast jak ognia unika podkreślania przynależności państwowej. W centrum miasta praktycznie nie spotyka się brytyjskich symboli (flaga Zjednoczonego Królestwa – Union Jack – na gmachu ratusza może być eksponowana nie więcej niż 18 dni w roku), a w salonach irlandzkiej sieci Carrolls, która zmonopolizowała rynek pamiątkarski, można nabyć to samo, co za miedzą: kufle do dublińskiego Guinnessa, t-shirty z napisem Ireland czy gadżety z motywem leprechauna – znanego z irlandzkich legend rudobrodego skrzata w zielonym cylindrze.

Tak jest w centrum, znacznie mniej poprawności politycznej jest na przedmieściach, zwłaszcza w sąsiadujących ze sobą dzielnicach: Falls – zamieszkałej przez irlandzkich republikanów oraz Shankill – bastionie brytyjskich unionistów. Swoją drogą obydwa dystrykty uznawane są dziś za najbardziej zaniedbane pod względem społecznym i ekonomicznym rejony Ulsteru. Tym, co odróżnia je od podobnych robotniczych osiedli z rzędami ceglanych domków, jest obecność flag, które nie pozostawiają wątpliwości, na czyim terenie się znajdujemy oraz malowidła pokrywające niemal każdą wolną elewację. W przeciwieństwie do murali Łodzi, Katowic czy Gdańska, które niejednokrotnie wyszły spod ręki światowych sław tego nurtu, nieporadne murale Belfastu niosą inne, stricte polityczne przesłanie. To wymalowana jaskrawymi barwami historii bólu, żalu, buntu, ale i dumy ze zmagań obu społeczności, które w samym mieście pochłonęły łącznie 1541 ofiar. Najsłynniejszy bodaj mural (Sevastopol St. 5), przedstawia portret członka IRA, Bobby’ego Sandsa, którego śmierć głodowa w brytyjskim więzieniu w 1981 r. wywołała falę protestów na całym świecie. Notabene, w trakcie odbywania kary, Sands został …wybrany do brytyjskiej Izby Gmin. Demonstrowaniu narodowych preferencji w zachodnim Belfaście służą także parady, zwłaszcza tyleż sławne, co wzbudzające żywą reakcję przeciwnej strony doroczne marsze Orange Walk, upamiętniające pokonanie sił katolickich przez protestantów pod wodzą Wilhelma III Orańskiego w 1690 r.

Nadrabiając stracony czas, gdy wstrząsane kolejnymi zamachami i wyludniające się miasto pogrążone było w ekonomicznej wegetacji, Belfast jest obecnie najdynamiczniej rozwijającym się ośrodkiem Zjednoczonego Królestwa. W zrewitalizowanym centrum powstają kolejne biurowce ze szkła i stali, których pracownicy każdego dnia realizują przesłanie zapisane przed ponad stu laty na jednym z witraży w City Hall: „Nieważne czy katolicy, czy protestanci, ramię w ramię pracujemy dla dobra Belfastu”.

Przydatne adresy:

www.wizzair.com, www.easyjet.com/pl (przelot)

www.aircoach.ie (bus z lotniska w Dublinie)

www.trivago.pl, www.booking.com (nocleg)

www.inyourpocket.com/data/download/belfast.pdf

(przewodnik)